Çocuklarda Okuma Motivasyonu Nedir, Nasıl Geliştirilir?

30 Haziran 2025, 07:55

Okuma motivasyonu kavramı, okuma süreçlerini, sonuçlarını ve konularını etkileyen lükişisel amaçlar, değerler ve inançlar olarak tanımlanmaktadır. Bir başka deyişle, bireylerin okuma isteklerini ölçen, onların okumaya yönelik davranışlarının sürekliliğini sağlayabilen ve okumaya yönelik eksikliklerini tespit etmeyi amaçlayan bir kavramdır.

Okuma motivasyonu içsel ve dışsal motivasyon olarak ayrı ayrı ele alınmaktadır;

-İçsel motivasyon, okuyucunun herhangi bir ödül veya nottan bağımsız olarak kendi kendine okuma yapmasıdır. İçsel motivasyon, öğrencilerin okuma konusundaki ilgilerini ve okurken aldıkları zevki içermektedir. Bundan dolayı içsel motivasyonu olan çocuklar ilgileri, merakları ve çabaları için okurlar.

-Dışsal motivasyon, ödül veya ceza gibi dıştan bir kontrol aracının yönlendirmesi ile yapılan okumayı ifade eder. Bu anlamda dışsal motivasyon, okumayla ilgili olarak tanınma, farkındalık, ödüller ve teşvikler gibi değişkenlerle ilgili kendisi dışındaki faktörleri içermektedir.

Okuma motivasyonu ve ilgili kavramların bilinmesi ve öğrencilerin bu açıdan güçlendirilmesi çok önemlidir. Çünkü okuma motivasyonu okuma becerisi ve okuduğunu anlama becerisi ile pozitif yönde ilişkilendirilmektedir.

Çocukların okuma motivasyonlarının arttırılması, öncelikle onların akıcı okuma becerisine sahip olmasına bağlıdır. Akıcı okuma becerisine sahip öğrenciler iyi okudukları için okuduklarını da daha iyi anlar, anladıkları için de daha çok okuma isterler. Okumadaki artış, çocukların kelime dağarcığını da arttırır. Bunun tersine akıcı okuma becerisine sahip olmayan öğrenciler, okumakta güçlük yaşadıkları için okuduklarından anlam kuramazlar ve devamında okumaktan kaçınırlar.

Öğretmenler, öğrencilerinin kitap okuma isteğini ve motivasyonunu artırmak istiyorlarsa öncelikle yapmaları gereken şey farklı okuma etkinliklerini sürece dahil etmeleridir. Örneğin oluşturulacak küçük gruplar ile birlikte bu grupların aynı kitabı okumaları ve okuduktan sonra kitap üzerinde tartışma yapmaları sağlanabilir. Öğrencilerin daha önce okudukları kitaplara ilişkin görüşlerinin ve okuma deneyimlerinin paylaşılması için gerekli ortam sağlanabilir ve öğrencilerin okudukları kitaplarla ilgili görüşlerini rahatlıkla ifade etmeleri yönünde cesaretlendirilebilir. Okunan kitaplarla ilgili olarak sınıf duvarlarına asılmak üzere kısa bildiriler veya posterler öğrencilere hazırlatılabilir ve bunun gibi etkinlikler daha çok gerçekleştirilebilir. Okuduğu kitap ile ilgili farklı etkinliklere katılan öğrencilerin kitap okumaya yönelik motivasyonlarının da artacağı düşünülmektedir.

Yine sesli kitap okuma etkinliklerinin de okuma motivasyonunu arttırdığı gözlemlenmiştir. Ayrıca çocuklar için merak, katılım ve kitap seçimlerinin alakalılığı, çocukların kelimeler ve kavramlar hakkındaki merak seviyelerini, metin ve konularla katılımlarını ve okuyucular, yazarlar ve öğrenenler olarak kendilerine olan inançlarını etkiler. Yüksek sesle okuma, küçük grup okuma materyalleri, sınıf kütüphaneleri, çocukların okuma motivasyonunu arttıran unsurlardır. Çocukların ilgi alanlarıyla eşleşen metinler seçmek ve çocuklara okudukları kitapları seçme fırsatları sağlamak da okuma motivasyonunu arttırabilir.

Bu anlamda çocuklarda okuma motivasyonunu arttırmak için onlara içsel motivasyon kazandırmayı hedefleyen etkinlikler yaptırmak gereklidir.

Kaynaklar

Prof. Dr. Muhammet Bağtuğ ve diğerleri. Okıduğunu Anlama Becerilerini Geliştirme. Pegem Akademi.